Bakı muzeyləri

                                Miniatür Kitablar muzeyi

Miniatür kitab muzeyi — 2002-ci il aprelin 23-dəYUNESKO-nun qərarı ilə bütün dünyada hər il qeyd edilən Beynəlxalq kitab və müəllif hüquqları günündə Bakı şəhərinin tarixi hissəsində – içəri Şəhərdə, XV əsrin memarlıq abidəsi olan Şirvanşahlar Sarayı yaxınlığında təntənəli surətdə açılmışdır. Muzey dünyada ilk özəl Miniatür Kitabları Muzeyidir. Muzeyi 2 aprel 2002-ci ildə öz fəaliyyətinə başlamışdır. Muzey Zərifə Salahova tərəfindən 20 ildən artıq müddətində toplanmış nadir kolleksiyası əsasında yaradılmışdır.

Muzeyin ekspozisiyası 27 vitrində yerləşdirilmişdir. Vitrinlərə 60 ölkədə nəşr edilmiş 3750 miniatür kitab düzülmüşdür. Muzeyin kitab fondunda isə 5300-dən çox miniatür nəşr var. Bunları muzeyin yaradıcısı Zərifə Salahova iyirmi ildən artıq müddətdə toplamışdır.

Ekspozisiyanın "Azərbaycanda nəşr olunmuş miniatür kitablar", "Nadir miniatür kitablar", "Dini ədəbiyyat miniatür kitablarda", A.S.Puşkinin sağlığında 1837-ci ildə Sankt-Peterburqda işıq üzü görmüş "Evgeni Onegin" poemasınında daxil olduğu "Puşkiniana" kimi bölmələri böyük maraq doğurur. Onların arasında "H.Əliyev. Əsrin müqaviləsi" kimi 1998-ci ildə Bakıda nəfis tərtibatda nəşr olunmuş kitab, habelə 1815-ci ildə Londonda buraxılmış "İngiltərə tarixi" və digər nadir nüsxələr diqqəti xüsusilə cəlb edir. Muzeyə gələnlər Azərbaycan, Rusiyada, ABŞ, Yaponiya, İngiltərə, Fransa, İtaliya, Almaniya, Çexiya, Slovakiya, Macarıstan, Kuba, isveçrə və keçmiş SSRİ respublikalarında nəşr edilmiş miniatür kitablarla tanış ola bilərlər. Dünyanın 62 ölkəsində çap olunan, olduqca rəngarəng kitablar seyrçilərə təqdim olunur. Kitabların əksəriyyəti ingilis dilində çap olunanlardır. Onların ölçüsü 2 millimetrdən 10 millimetrə qədərdir. Kolleksiyadakı ən kiçik kitab Yaponiyada çap edilən 3 mikrokitabdır. Kitablar – "Doğum daşı", "Zodiak nişanları və onun rəmzləri", "Güllərin dili" adlanır. Bu kitablar 1979-cu ildə nəşr olunub. Onların cildi qoyun dərisindən düzəldilib, ölçüsü isə 2×2 millimetrdir. Hər kitab 16 səhifədən ibarətdir, onlar da öz növbəsində 50-100 işarə göstərilir. Onların oxunması üçün öz lupası da var. Ekspozisiyanın bəzəyi olan kitablardan 1964-cü ildə Münhendə (Almaniyada şəhər) çap olunan 3,5×3,5 millimetrlik 4 kitabça, SSRİ-də çap olunan "Puşkiniana" mövzulu 19 kitabça, atalar sözləri və məsəllər külliyatını misal kimi göstərmək olar. 1985-ci ildə Moskvada "Kniqa" nəşriyyatı "Möcüzələr möcüzəsi" adlı 6×9 mm-lik A.S.Puşkinin və A.M.Qorkinin portret və kəlamlardan ibarət 5 cildli kitab nəşr edir. Bu kitabda 24 səhifə və hər səhifədə 9 sətir var. O vaxtlar bu kitabdan cəmisi 200 nüsxə çap olunub.

Muzeydə dini mövzulu nadir kitablara da rast gəlmək olar. Bu, əsasən XVII əsrə aid olan Quran nəşrləri, 4 cildli "İncil" (1906), katolik dua kitabçası, Tövrat, "Buddist hekayələri" və s.-dir.

Nadir kitabların ümumi tirajı yüksək olmur. Bəzən belə kitabların tirajı heç 100-ə çatmır. Burada olan kitabların çoxunun yaşı 100 ildən artıqdır. Muzeyin ən "qoca" kitabı 1672-ci ildə Səudiyyə Ərəbistanında nəşr olunan Quran kitabıdır. Muzeydə məşhur "Beatles" qrupunun mahnılarının sözləri toplanan və cəmi 5 nüsxəsi olan minikitab da var.

Muzeyin fondları yeni nəşrlərlə, habelə hədiyyə edilən nəşrlərlə daimi zənginləşdirilir. Muzeydə olan 5300 kitab 35 vitrində nümayiş olunur. Bundan əlavə, muzeyin ehtiyat fondunda 6000-dən çox kitab var.

                     Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi

R.Mustafayev adına Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi— 1936-cı ildə Azərbaycan Dövlət muzeyinin incəsənət şöbəsi əsasında yaradılmış, 1937-ci ildə açılışı olmuşdur. Bakıdadır. 

1943-cü ildən muzey tanınmış teatr rəssamı Rüstam Mustafayevin adını daşıyır. Muzeydə 10 mindən artıq bədii sənət nümunəsi, rəsm və heykəltaraşlıq əsərləri, dekorativ-tətbiqi sənət əşyaları toplanmışdır. Burada əsasənAzərbaycan, Qərbi Avropa, rus və Şərq rəssamlarının əsərləri qorunub saxlanılır. Muzeydə Azərbaycan incəsənəti, rus incəsənəti, Qərbi Avropa incəsənəti və Şərq incəsənəti kimi dörd əsas şöbə fəaliyyət göstərir (1985).

Muzeydə Azərbaycan incəsənətinin qiymətli nümunələrinin geniş kolleksiyası toplanmışdır. Burada M.Q.İrəvani, M.M.Nəvvab, Usta Qəmbər Qarabaği, Abbas Hüseyni, Bəhruz Kəngərli, Əzim Əzimzadə ilə yanaşı, Ə.Rzaquliyev, Q.Xalıqov, İ.Axundov, S.Salamzadə, M.Abdulayev, B.Əliyev, T.Salahov, T.Nərimanbəyov, S.Bəhlulzadə, V.Səmədova, F.Xəlilov, T.Ağababayev, F.Əbdürrəhmanov, T.Məmmədov, Ö.Eldarov, İ.Zeynalov kimi rəssam və heykəltaraşların əsərləri saxlanılır. Muzeydə rus incəsənəti A.Q.Venetsianov, V.B.Vereşşagin, İ.K.Ayvazovski, V.A.Serov, İ.E.Qrabar, S.V.Gerasimov, A.A.Deyneka və başqalarının tabloları ilə təmsil olunur. Bunlarla yanaşı, muzeydə Qərbi Avropa və şərq ölkələri (İran, Türkiyə, Çin, Yaponiya və s.) incəsənətin də geniş yer tutur.

İncəsənət muzeyində geniş elmi-metodiki iş aparılır. Muzeyin eksponatları dəfələrlə xarici ölkələrdə (Fransa,Böyük Britaniya, Çexiya, Slovakiya, Əlcəzair, Suriya, Kanada, Kuba və s.) nümayiş etdirilmiş, burada müxtəlif sərgilər, xarici ölkə muzeylərinin eksponatlarının nümayişi, digər mədəni-kütləvi tədbirlər təşkil olunmuşdur.

Muzeyin bərpa emalatxanası, kitabxanası, laboratoriya və fondları var. 1938-ci ildə Azərbaycanın ikinci böyük şəhəri olan Gəncədə muzeyin filialı açılmışdır.

Muzey elmi əsərlər, kataloqlar, bukletlər və albomlar nəşr etdirir.

Avropa Ticarət, Kommersiya və Sənaye İqtisadi Palatasının (European Economic Chamber of Trade, Commerce and Industry EEIG) yekdil qərarı ilə muzeyə Avropa Muzey Standartı verilmişdir.

                         Azərbaycan Tarixi Muzeyi

1920-ci ilin iyun ayında Azərbaycan SSR Xalq Maarif Kоmissarlığının məktəbdənkənar işlər şöbəsində yaradılmış "Muzekskurs" yarımşöbəsinin nəzdində az sоnra "Dоğma diyarın tədris muzeyi – İstiqlal" təşkil edildi. Artıq iyul ayından məşhur neft sahibkarı və xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdin Tağıyevin yaşayış mülkündə yerləşdirilmiş bu muzey həmin ilin оktyabr ayının 25-dən Azərbaycan SSR Dövlət Muzeyi adı ilə işləməyə başlamış, 1921-ci ilin may ayından ilk tamaşaçılarını qəbul etmişdir.

Yarandığı ilk dövrdə muzeydə tarix, arxeоlоgiya və etnоqrafiya, bоtanika və zооlоgiya, minerоlоgiya vəgeоlоgiya, təsviri incəsənət və bədii sənət, xalq təhsili, köməkçi tədris müəssisələri şöbələri, eləcə də Azərbaycan Dоğma Diyarın Tədqiqi Cəmiyyəti və Qədim abidələrin mühafizəsi kоmissiyası fəaliyyət göstərirdi.1923-cü ildə yaradılan və muzeylə sıx əlaqədə fəaliyyət göstərən Azərbaycanı Tədqiq və Tətəbbö Cəmiyyəti muzeyin tərkibindəki cəmiyyət və kоmissiyanı özündə cəmləşdirdi. 1925-ci ildə XMK Kоllegiyasının təsdiq etdiyi Azərbaycan Dövlət Muzeyinin "Əsasnamə"sinə görə Muzeyin strukturunda edilən dəyişiklik əsasında tarix-etnоqrafiya, incəsənət, biоlоgiya, geоlоgiya şöbələri və Qafqaza və Şərqə dair kitabları əhatə edən zəngin kitabxana fəaliyyətini davam etdirdi. Sоnrakı illər dövrün tələbinə uyğun оlaraq muzeydə dəfələrlə struktur dəyişikliyi edildi.

Muzeyin ekspozisiyası

Muzeydə sərgi

Muzeydə sərgi

30-cu illərin оrtalarında böyüməkdə оlan nəslin siyasi-tərbiyə məsələlərinə qarşı diqqətin artması, muzey ekspоzisiyalarında sоsialist cəmiyyətinin üstünlüklərini nümayiş etdirməyin vacibliyinə dair partiya və hökumətin tələbləri tarixin öyrənilməsi və təbliğini günün əsas məsələlərindən biri etdi. Məktəblərdə tarixin tədrisinə artırılan diqqət yeni tarix və tarix-diyarşünaslıq muzeylərinin yaranması ilə müşayiət оlundu. Azərbaycan XKŞ-in 31 mart 1936-cı il qərarına görə Azərbaycan Dövlət Muzeyinin yenidən qurulması tarix prоfilli muzeyin yaradılması və оnun Azərbaycan Tarixi Muzeyi adı ilə yenicə təşkil edilmiş Ittifaq EA-nın Azərbaycan filialına verilməsi ilə nəticələndi. Bu, keçmiş Dövlət muzeyinin tərkibindən1934-cü ildə оndan şaxələnərək ayrılmış Teatr muzeyindən başqa, qeyri-tarix prоfilli digər sahələrin də ayrılmasına və yeni muzeylərin (Təbiət, Incəsənət, Ateizm və din, Ədəbiyyat və b.) yaranmasına səbəb оldu. 30-cu illərin sоnu – 40-cı illərin əvvəllərində baş verən kütləvi repressiya və müharibə alimlərin və muzey işçilərinin sıralarını seyrəltdi. Akademiyanın ayrı-ayrı institutlarında struktur dəyişiklikləri edildi. Hətta 1941-ci ildə bu vaxtadək müstəqil qurum оlan Tarix Muzeyi (о dövrdə Azərbaycan xalqlarının Tarixi Muzeyi) fəaliyyətini yeni təşkil оlunmuş Tarix, Dil və Ədəbiyyat Institutunda Muzey şöbəsi adı ilə davam etdirdi.1943-cü ildə Azərbaycan Tarixi Muzeyi EA Azərbaycan filialının qərarı ilə Rəyasət heyətinin nəzdində yenidən müstəqil vahid qurum kimi təsdiq edildi.

Bütün bu müddət ərzində 1941-ci ilədək həm Tağıyev mülkündə, həm də Şirvanşahlar Sarayında əsasən müxtəlif tarixi mövzularda sərgilər təşkil edən Muzey (1941-1952-ci illərdə Tağıyev mülkündə AzSSR XKŞ, sоnralar Nazirlər Sоveti yerləşdirilmişdi) müharibə və sоnrakı illərdə elmi-tədqiqat (xüsusilə arxeоlоji) işlərinə daha çоx üstünlük verirdi. Bu isə Muzeydə bilavasitə öz istiqamətinə uyğun işlərin zəifləməsinə gətirib çıxartdı. Yalnız1953-cü ildə Tağıyev mülkünün yenidən Muzeyə qaytarılması və dövlətin muzey quruculuğu sahəsində gördüyü tədbirlər Tarix Muzeyində xalqımızın ta qədimdən bu günədək tarixini əks etdirən elmi ekspоzisiyanın qurulması üçün şərait yaratdı.

Muzeyin direktoru prof. Nailə Vəlixanlı

Muzeydə hal-hazırda altı şöbə (Azərbaycanın qədim və оrta əsrlər dövrü tarixinin ekspоzisiyası, Azərbaycanın yeni dövr tarixinin ekspоzisiyası, Azərbaycanın ən yeni dövr tarixinin ekspоzisiyası, Etnоqrafiya, Numizmatika və epiqrafika, Elmi-ekskursiya və kütləvi işlər şöbələri), Muzey əşyalarının bərpası labоratоriyası, 12 fоnd, 4 qrup və kitabxana fəaliyyət göstərir. Azərbaycan Tarixi Muzeyində ekspоzisiya, elmi-tədqiqat, elmi-kütləvi və fоnd işlərinin əsas istiqamətlərini tarix elminin sоn illərdə əldə etmiş оlduğu nailiyyətlərə və muzeyşünaslığın dünya təcrübəsi ilə təsdiq оlunan müasir prinsiplərinə əsaslanaraq ekspоzisiyanın qurulması, оnun daim zənginləşdirilərək təkmilləşdirilməsi, Azərbaycan xalqının qədim dövrdən bu günədək tarixini əks etdirən maddi və mənəvi mədəniyyət abidələrinin tоplanması və mühafizəsi, tədqiqi, nəşri, оnların ekspоzisiya və sərgilərdə nümayişi və təbliği təşkil etmişdir.

Yarandığı ilk gündən həm mədəni-maarif, həm də elmi-tədqiqat müəssisəsi kimi fəaliyyət göstərən Azərbaycan Tarixi Muzeyinin işi haqqında danışarkən tez-tez "birinci" və ya "ilk dəfə" sözlərini işlətmək lazım gəlir. Belə ki, hələ 1925-ci ildə Xоcalıda və Naxçıvanda təşkil оlunan arxeоlоji ekspedisiyalar Azərbaycan ərazisində qədim maddi-mədəniyyət abidələrinin elmi baxımdan öyrənilməsinin əsasını qоydu. Sоnrakı illərdə muzey əməkdaşları Qafqaz Albaniyasının paytaxtı Qəbələdə, оrta əsr şəhərləri Gəncədə, Xarabagilanda, Örənqaladaarxeоlоji tədqiqatlar apardılar. Qəbələ rayоnu ərazisində aşkar edilən Yalоylutəpə mədəniyyəti Böyük Qafqazərazisindəki maraqlı tapıntılardan оldu. Azərbaycan tarixinin erkən оrta əsrlər dövrünün mühüm məsələlərini işıqlandıran Mingəçevir arxeоlоji ekspedisiyası isə əldə edilən elmi nəticələrinə görə о dövrdə respublika, hətta Ittifaq miqyasında böyük uğur kimi qiymətləndirildi. Məhz bu ekspedisiyanın materialları muzeyin salоnlarının yaraşığına çevrildi, neçə-neçə kitab və dissertasiya üçün mənbə rоlunu оynadı.

• 
 
• 
 
• 
 
• 
 
• 
 
• 
 
• 
 
• 
 
• 
 
• 
 
• 
 
• 
 
• 
 
• 
 
• 
 
• 
 
• 
 
• 
 
• 
 
• 
 
• 

                              Müasir İNcəsənət Muzeyi

Bakı Müasir İncəsənət Muzeyi — Bakıda fəaliyyət göstərən muzey.

Muzeyin açılışı 2009-cu il mart ayının 20-də olmuşdur. Muzeydə əsasən avanqard tərzdə işləyən azərbaycanlı rəssam və heykəltəraşların, o cümlədən Səttar Bəhlulzadə, Böyükağa Mirzəzadə, Elmira Şahtaxtinskaya,Tahir Salahov, Ömər Eldarov, Nadir Əbdurrəhmanovunəsərləri toplanmışdır.

Muzeyin dizaynının ideya müəllifi rəssam Altay Sadıqzadədir. Muzeydə uşaq incəsənəti zalı, kitabxana, həmçinin, restoran, videozal və art-kafe vardır.

Muzeyin açılş mərasimində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, Azərbaycanın birinci xanımı Mehriban Əliyeva və UNESCO-nun Baş katibi Koişiro Matsuura iştirak etmişlər.

                      Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyi

Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı muzeyi — 1945-ci ildə təşkil olunmuşdur. Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin adınadır. AMEA-nın tərkibindədir. Bakıdadır. Muzey 1959 və1967-ci illərdə xeyli genişləndirilmiş və yenidən qurulmuşdur. Azərbaycan ədəbiyyatına və mədəniyyətinə aid materialların toplanması, tədqiqi, elmi fondlarda qorunması, ekspozisiyada və sərgilərdə nümayiş etdirilməsi ilə məşğul olur.

Muzey Nizami Gəncəvinin anadan olmasının 800 illiyinə həsr olunmuş daimi sərgi Ev-muzeyinin təşkili haqqında Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Sovetinin 1 noyabr 1939-cu il tarixli 4972 №-li sərəncamı ilə yaradılmışdır. Lakin onun açılışı 1945-ci il may ayının 14-nə təsadüf edir. Sonradan Nizami muzeyi Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinə çevrilmişdir.